با توجه به راههاي انتقال همه افراد جامعه مي توانند در معرض خطر ابتلا به بيماري باشند و اين بيماري مخصوص هيچ گروه خاصي نيست اما بدليل راههاي انتقال بيماري افراد ذيل بيش از سايرين در معرض خطر هستند كه به آنها گروه هاي پرخطر مي گويندكه عبارتند از:

1 – معتادين تزريقي

2 – افرادي كه روابط جنسي محافظت نشده دارند .

3 – افرادي كه مبتلا به عفونتهاي دستگاه تناسلي هستند .

4 – همسر افراد آلوده يا همسر معتادين تزريقي

5 – دريافت كنندگان مكرر خون

6 – افرادي كه اقدام به اعمال جراحي سرپائي و .. با وسائل غير استريل مينمايند .

7 – شاغلين در مراكز ارائه دهنده خدمات بهداشتي درماني كه با خون و تزريقات سروكار دارند مانند جراحان ، دندانپزشكان ، پرسنل آزمايشگاه و…

همانطور كه اشاره شد اين ويروس به گلبولهاي سفيد بدن تمايل دارد و به آنها وارد شده و شروع به تكثير مي كند. به عبارت ديگر اين ويروس به سلولي وارد مي شود كه وظيفه از بين بردن آنرا بعنوان يك موجود بيگانه برعهده داشته است ، درست مانند دشمني كه در ارتش يك كشور رسوخ كرده و مانع اقدام سربازهاي آن كشور در مقابل بيگانگان گردد.

اين ويروس برخلاف اغلب عوامل بيماريزاي عفوني ، خود موجب تخريب و يا صدمه به بافتهاي بدن نمي گردد و پس از ورود به گلبولهاي سفيد تا مدتهاي مديد (حتي 20 سال ) در بدن باقي مي ماند و چون هيچ تخريبي صورت نمي دهد هيچ علامتي هم ايجاد نمي كند. اين ويروس در گلبول سفيد جایگزين مي شود ،هرچند همانطور كه گفته شد آنها را از بين نمي برد اما از تمام امكانات آن براي تكثير و بقاي خود استفاده مي كندو به اين ترتيب گلبول سفيد آرام آرام توان و كار آئي خود را از دست مي دهد و اگر اينبار يك ميكروب ديگر وارد شود ديگر نمي تواند در مقابل آن اقدام كند.

چون ويروس درست جايي وارد شده كه بايد آنرا ازبين مي برد(گلبول سفید) ، بدن هم نمي تواند عكس العملي در برابر آن انجام دهد. پس علامتي هم از طرف بدن ايجاد نمي شود. به اين ترتيب مي بينيد نه خود ويروس موجب ايجاد علامت مي شود و نه عكس المعل بدن علامتي ايجاد خواهد كرد.بعد از مدتي بدن فقط يك ماده اي در خون ترشح مي كند كه آنهم هيچ علامتي ايجاد نمي كند و فقط نفع آن اين است كه در تشخيص آزمايشگاهي به ما كمك مي كند.

پس به اين ترتيب مي بينيم در مدت زمان خيلي طولاني ويروس در بدن وجود دارد اما فرد هيچ علامتي ندارد به اين دوره “دوره آلودگي ”مي گويند . در اصل اين فرد بيمار نيست (هيچ علامتي از بيماري ندارد) و مثل ساير افرادي كه در جامعه هستند مي تواند طبيعي زندگي كند . اما ويروس در بدن او وجود دارد و مي تواند آنرا از طريق خون و ترشحات به ديگران منتقل كند.در اين دوره اصطلاحا مي گويند “فرد آلوده به HIV ”است .(اچ آی وی مثبت)

اما بتدريج و پس از گذشت سالها با كاهش كارآئي گلبولهاي سفيد ، در واقع بدن قدرت مقابله در برابر ساير بيماريهاي عفوني را از دست مي دهد. به اين ترتيب كه اگر عامل بيماريزاي ديگري به بدن وارد گردد ، گلبولهاي سفيد (سربازهاي اسير دست ويروس) نمي توانند به وظيفه محافظتي خود عمل كرده و بدن قادر به هيچ عكس العملي نيست و آن ميكروب مي تواند انسان را از پا در آورد. ودر اين مرحله بيماريهاي عفوني و سرطانهاي غير عادي در بدن فرد فرصت رشد وبيماريزايي پيدا مي كنند.

وقتي كارآئي گلبولهاي سفيد كاملا از بين رفت تمام ميكروبهايي كه در حالت عادي بيماريهاي ساده ايي ايجاد مي كردند و خيلي زود برطرف مي شدند مي توانند عفونتهاي شديدي ايجاد كند كه حتي منجر به مرگ فرد شود.

به اين مرحله كه در اصل با علامت انواع بيماريهاي عفوني ديگر حادث مي شود “مرحله بيماري” مي گويند واصطلاحا فرد در اين مرحله” مبتلا به ايدز ” شده است.

در مرحله آلودگي هيچ علامتي وجود ندارد لذا نه خود فرد و نه اطرافيان او نمي توانند بفهمند كه فرد آلوده است.بعبارت ديگرآلودگي را به هيچ عنوان از روي ظاهرفردنمي توان تشخيص داد.

بعد از ورود ويروس ، بدن بتدريج شروع به توليد ماده ايي مي كند كه بتدريج سطح آن در خون زياد مي شود. هرچند اين ماده هم علامتي ايجاد نمي كند اما از آنجا كه با روشهاي آزمايشگاهي مي توان اين ماده (آنتي بادي) را در خون تشخيص داد ، به كمك آن مي توان به آلودگي فرد پي برد.پس در دوره آلودگي فرد هيچ علامت ظاهري ندارد اما تست آزمايشگاهي او مثبت است.

آنتي بادي بتدريج شروع به ترشح مي كند . پس از زماني كه ويروس وارد بدن مي شود تا زماني كه سطح ماده به حدي برسد كه قابل اندازه گيري باشد يك مدت زماني ( بين 4 هفته تا حتي 6 ماه )وجود دارد كه به آن “دوران پنجره ” مي گويند . پس در دوران پنجره علي رغم اينكه ويروس در بدن انسان وجود دارد اما فرد نه علامتي دارد و نه تست آزمايشگاهي وي مثبت است.

• هنوز هيچ دارويي براي از بين بردن ويروس پيدا نشده است و وقتي كه ويروس وارد گلبولهاي سفيد بدن يك فرد گردد فعلا به هيچ طريقي نمي توان آنرا خارج كرد.
• داروهايي وجود دارد كه با آن مي توان دوره آلودگي را طولاني تر كرد و مانع ورود فرد به فاز بيماري شد. اين داروها بسيار گران قيمت بوده و مصرف منظم آن از زماني كه احتمال ورود بيمار به مرحله بيماري بيشتر مي شود توصيه مي گردد.(البته این داروها فعلا برایگان در اختیار بیماران قرار میگیرد)
• افرادي كه در مرحله آلودگي هستند از دو جنبه مختلف نيازمند مراقبت و توجه مي باشند:

-- مراقبت هاي روحي رواني:

اين افراد مبتلا به يك بيماري مزمن و طولاني هستند كه مورد پذيرش جامعه نبوده و موجب شده كه از جامعه طرد شوندو اغلب با وحشت از ننگ و بدنامي مواجه مي باشند مسلما در اين شرايط از نظر روحي رواني بسيار آسيب پذير هستند.

از طرف ديگر ، اغلب اين افراد چون تفاوت بين آلودگي و بيماري را نمي دانند به گمان آنكه با شروع آلودگي زندگي آنها به پايان رسيده است بشدت نا اميد هستند .

لذا انجام مشاوره هاي اصولي براي كمك به فرد در پذيرش بيماريش و باور تفاوت بين آلودگي و بيماري امري ضروري است . در غير اينصورت اين فرد ممكن است به بيماري افسردگي دچار شده و يا حتي دست بخودكشي زده و يا ... برآيد.

-- مراقبت هاي پزشكي:

از آنجا كه سيستم دفاعي بدن فرد در حال تحليل است ، لذا امكان ابتلا وي به انواع بيماريهاي عفوني ديگر بسيار زياد است. يكي از بيماريهايي كه هم فرد و هم اطرافيان وي را تهديد مي كند،بيماري سل مي باشد. پس بايد اين افراد دائما تحت نظر بوده و مورد بررسي قرار گيرند و در صورت لزوم داروهاي مورد نياز براي پيشگيري و يا درمان ساير عفونتها را دريافت دارند.

• تغذيه مناسب ، ورزش ، روحيه خوب وحمایت اطرافیان از عوامل مؤثر در تاخير ورود به فاز بيماري هستند.
• تا كنون هيچ واكسن و يا داروي مؤثري براي پيشگيري از ابتلا به اين ويروس ساخته نشده است.

• اين بيماري از راههايي منتقل مي شود كه با رفتارهاي انسان سروكار دارد (تماس جنسي ، اعتياد تزريقي و…) پس ايدز علاوه بر آنكه يك بيماري عفوني است ، جزء بيماريهاي رفتاري نيز دسته بندي مي گردد و غالبا چون بيماريهاي رفتاري چند عاملي هستند كنترل آنان به سختي امكان پذير است.
• اين بيماري اغلب با خصوصي ترين رفتارهاي انسانها مرتبط است كه افراد حاضر نيستند به راحتي از آنان صحبت نمايند.
• بيماري داراي دوره آلودگي بسيار طولاني است (بين 5 تا 20 سال )اين نكته از اين دو نظر حائز اهميت است :

§ افراد آلوده طي سنوات متمادي مي توانند بعنوان مخازن آلودگي عمل كنند چون هيچ علامتي ندارند و مي توانند ديگران را آلوده كنند.

§ اما از طرف ديگــر اگر ايــن افــراد (كــه غالبـا هم در سنين فعال اجتماعي ، اقتصادي و… هستند )زمينه مناسبي جهت مشاوره و مراقبت را داشته باشند مي توانند بي آنكه خطري براي جامعه محسوب گردند يك زندگي سالم و مفيد داشته باشند. كه اين حق مسلم آنان است.

• تشخيص بيماري به راحتي ميسر نيست و حتما نيازمد آزمايش خون مي باشد كه آنهم در اوائل آلودگي ممكن است منفي گزارش شود.(دوران پنجره )
• تاكنون واكسني جهت پيشگيري و داروئي جهت درمان قطعي بيماري شناخته نشده است.
• راههاي ويژه انتقال بيماري و آموزشهاي غير اصولي كه در اين باره در سنوات قبل و مراحل ابتدايي شناخت بيماري در سطح جهان داده شده است موجب گشته اين بيماري بعنوان ننگ اجتماعي در فرهنگها شناخته شود و بهمين دليل افراد جرات نمي كنند براي اقدامات تشخيصي مراجعه نمايند.
• چون جامعه برخورد خوبي با بيماران نداشته ،اين افراد اغلب بيماري خود را پنهان كرده و براي اقدامات مراقبتي مراجعه نمي كنند كه اين امر موجب شيوع ساير بيماريهاي عفوني در بين آنان و ساير افراد جامعه هم خواهد شد.
• لذا ماهيت بيماري ايدز از يك بيماري عفوني به شكل يك معضل سياسي ، اقتصادي ، اجتماعي و بهداشتي در آمده است تا جائي كه از آن بعنوان بزرگترين چالش قرن نام برده مي شود.

• اگر عموم مردم جامعه بدليل عدم آگاهي كافي از فرد آلوده يا بيمار مبتلا به ايدزبترسند و آنها را متهم به ننگ و بدنامي كرده و از بين خود طرد نمايند بديهي است افراد آلوده و بيمار؛ بيماري خود را پنهان مي كنند كه در امر كنترل بيماري ، عوارض بدي خواهد داشت بعنوان مثال :
• · اين افراد ديگر براي مراقبت هاي لازم به مراكز ذيصلاح مراجعه نخواهند كرد و با بيماريهاي ديگر مثل سل و.. مي توانند ناخواسته بیماری سل را انتقال دهند.
• · چون بيماري خود را مخفي كرده اند و علامت هم ندارد كسي متوجه بيماري آنان نمي شود و ممكن است حين اتفاقاتي با ورود خون و ترشحات آنان به بدن ساير افراد ،بيماري منتقل شود.
• پس مي بينيم يكي از گروههاي كه بايد حتما مورد توجه قرار گيرند عموم مردم جامعه هستند. بايد به اين افراد آگاهي لازم را داد تا ماهيت واقعي بيماري را بشناسند راه انتقال آنرا بدانند و از آن نترسند.
• ميدانيد افرادي هستند كه رفتارهاي پرخطر دارند ؛ يعني دائما كاري را انجام مي دهند كه احتمال آلوده شدنشان را بيشتر مي كند(مانند معتادين تزريقي و...) اين افراد هم بايد مورد توجه ويژه قرار گيرند چون بيشتر از سايرين در معرض خطر هستند.اينها بايد متوجه شوند چه خطري آنها را تهديد مي كند و به چه وسيله ايي مي توانند اين خطر را به حداقل برسانند.به اين گروه گروههاي پرخطر مي گويند.
• گروهي هم هستند كه رفتار پرخطر ندارند ، اما ممكن است در آينده پيدا كنند ، مثل جواني كه در حال حاضر معتاد نيست اما خطر اعتياد او را تهديد مي كند و يا جواني كه تا بحال رابطه جنسي نداشته و ممكن است بعد ازاين داشته باشداين افراد هم بايد مورد توجه خاص قرار گيرند، بايد ضمن يادگيري ساير عوارض اين رفتارها بدانند كه خطر ايدز هم انان را تهديد مي كند به اين گروه ، گروههاي درمعرض خطر مي گويند.
• طبيعي است كه افراد آلوده و بيمار هم جز گروه هايي هستند كه در برنامه هاي كنترل ايدز بايد مورد توجه قرار گيرند زيرا تنها مخازن آلودگي در جامعه بوده و هم خودشان بعنوان يك انسان بيمار نيازمند توجه و مراقبت هستند.

تا زماني كه ديدگاه عموم مردم جامعه در مورد بيماري ايدز اصلاح نشود ، نمي توان به راحتي با بيماري مقابله كرد.

·پس كليه مردم بايد :

··راههاي انتقال بيماري را بدانند

· · از فرد آلوده و يا بيمار نهراسند و باور كنند كه اين افراد در روابط معمول اجتماعي خطري براي سايرين ندارند.

· · ايدز رابعنوان يك بيماري بشناسند و آنرا مترداف ننگ و بدنامي ندانند.

· · بدانند كه هركسي ممكن است مبتلا شود ، و ايدز مخصوص يك گروه خاص نيست

· · باور كنند چيزي كه بايد مراقب آن باشند رفتارهايي است كه مي تواند منجر به آلودگي شود.

· · بدانند كه افراد آلوده و بيمار نياز مند پذيرش و حمايت آنها هستند.

جوانان و گروههاي درمعرض خطر:

• جوانان و گروههاي درمعرض خطر ، كه هنوز رفتارهاي پرخطر ندارند، اما ممكن است بعلت حس كنجكاوي و... اين رفتارها را پيدا كنند بايد علاوه بر مطالبي كه عموم مردم جامعه مطالب ذيل را هم بخوبي بدانند:
  • · در مورد ماهيت بيماري ، راههاي انتقال و راههاي پيشگيري آموزش كافي ببينند.
  • · رفتارهايي كه موجب انتقال بيماري مي شود را بخوبي فرا گيرند.
  • · باور كنند افراد آلوده بدون علامت هستند و هر كسي كه با آنهادوست است ممكن است آلوده باشد اما از اين موضوع نترسند زيرا در روابط معمول دوستانه هيچ خطري آنها را تهديد نمي كند ، اما تنها نبايد روابطي مثل اشتراك در مصرف سرنگ و يا روابط جنسي و... با ديگران داشته باشند.
  • · جوانان خودشان پس از فرا گيري اين مفاهيم در امر آموزش آنها به سايرين كمك كنند. (آموزش همسانان)
• افرادي كه رفتارهاي پرخطر دارند و جز گروههاي پرخطرمحسوب مي شوند،علاوه بر تمام مطالبي كه در دو گروه فوق گفته شد بايد:
  • · در مورد اينكه رفتار پرخطرشان چگونه مي تواند موجب انتقال بيماري به آنها شود اطلاعات كافي را پيدا كنند.
  • · لازم است اين افراد جهت مشاوره و آزمايش به مراكز مشاوره و يا پزشكان دوره ديده مراجعه كنند.
  • · اينان اگر فورا نمي توانند رفتار پرخطرشان را ترك كنند بايد بدانند چگونه مي شود حداقل خطر ابتلا به ايدز را در خود به حداقل برسانند.
  • · اين افراد نيازمند حمايت ساير افراد جامعه جهت به حداقل رساندن رفتارهاي پرخطر خود هستند.
• افرادآلوده و بيمار هم جز گروههاي هستند كه در امر مقابله با ايدز بايستي به آنان توجه ويژه داشت اينان نيز علاوه بر تمام مطالب فوق بايد:
  • · فرق بيماري و آلودگي را بدانند و باور كنند در دوره آلودگي مي توانند مانند ساير افراد جامعه زندگي عادي و معمولي داشته باشند.
  • · بايد بدانند براي محافظت خود لازم است دائما تحت نظر پزشك و مشاور باشند.
  • · اگر رفتارهاي پرخطر داشته اند بايد براي كاهش صدمه به خود و ديگران بتدريج آن رفتارها را ترك كنند و يا اثرات ناشي از آن را به حداقل برسانند.
  • ·خانوادهاين افراد نيز بايد تحت مشاوره قرار بگيرند تا به آنان در پذيرش بيماريشان كمك كرده و آنان را تحت حمايت قرار دهند .
  • · تنها همسر اين افراد و احيانا كودكاني كه از مادر HIV مثبت متولد شده اند لازم است آزمايش شوندو ساير افراد خانواده تنها با رعايت يك سري اصول بهداشتي اوليه خطري آنان را تهديد نمي كند.
  • · همسر اين افراد در روابط جنسي حتما بايد از كاندوم استفاده كند.
  • · اين افراد هم مثل گروه قبل بايد مورد پذيرش و حمايت تمام افراد جامعه قرار گيرند.
• راههاي انتقال ايدز شناخته شده است ، چون عامل بيماري يعني ويروس HIV فقط در گلبول سفيد زنده مي ماند و اين گلبولها هم فقط در خون و بعضي ترشحات مانند ترشحات جنسي هستند پس بيماري از راه ديگري نمي تواند منتقل شود و اگر خون و يا ترشحات آلوده فرد بيمار با خون و يا مخاط بدن افراد سالم تماس پيدا نكند هيچ خطري براي انتقال بيماري وجود ندارد.
• اينكه بيماري ايدز به اين سرعت در جهان در حال پيشرفت است ، بيشتر مربوط به اين است كه با خصوصيترين رفتارهاي انسان سروكار دارد و اينكه افراد آلوده علامت ندارند و مي توانند بيماري را به سايرين منتقل كنند .خصوصا اينكه به غلط در بين مردم مرسوم شده است كه ايدز مترادف ننگ و بدنامي است

• ويروس HIV مرز و كشور و شهر و محله نمي شناسد و مي تواند همه را به يك نسبت مبتلا كند و چون بيماري تا مدتهاي طولاني علامت ندارد، ممكن است خيلي از كشورها و شهرها علي رغم اينكه تعداد زيادي افراد آلوده دارند از وجود آنان بي خبر باشند. كشور ، شهر و محله ما هم از اين قاعده مستثني نيست.

· بدليل هزينه بالا و وجود منفي كاذب(دوره پنجره) ، غربالگري (آزمايش همگاني ) توصيه نمي شود و چون هميشه احتمال وجود عده ايي افراد آلوده كه تشخيص داده نشده اند در جامعه هست ، جداسازي افراد شناخته شده نه تنها موجب مصونيت بقيه

· نمي شود، بلكه موجب مي گردد افراد مشكوك براي اقدامات تشخيصي پيش قدم نشوندو بيماري خود را مخفي دارند

· بجاي سعي در شناسايي و جدا سازي افراد آلوده، بهتر است، تصور كنيم تمام افراد جامعه ممكن است آلوده باشند و از تماس با خون و ترشحات هر كسي پرهيز نماييم .

· در كشورها و جوامعی كه به علت علم نا كافي اقدام به قرنطينه نمودن افراد شناخته شده كردند ، چون يك اطمينان كاذب در جامعه بوجود آمد و ديگر ساير مردم ، اصول احتياطات را رعايت نمي كردند ، پس از مدتي با افزايش بسيار چشمگير بيماران مواجه شدند.

• ايدز يك بيماري عفوني است كه هركسي را مي تواند مبتلا كند و نبايد آنرا مترادف ننگ و بدنامي دانست و اگر كسي هم بدليل رفتارهاي غير اخلاقي مبتلا شده است ،ابتلا به ايدز نيست كه منجر به بدنامي وي مي گردد ، پس نبايد تصور شود هر كس ايدز دارد فرد يخطا كار و مجرم است.
• وجود ننگ و بدنامي ناشي از ايدز يكي از دلايل عمده شيوع سريع بيماري در جامعه است ، زيرا افراد آلوده از ترس بدنامي ، بيماري خود را مشخص نكرده و ضمن آسيبهاي جدي بخود ( بخاطر عدم مراقبت هاي روحي رواني و پزشكي )بعنوان مخازن مخفي آلودگي در جامعه باقي خواهند ماند.
• جوانان چون بسيار كنجكاو و خطر پذير هستند از گروههايي مي باشند كه به شدت در معرض خطر رفتارهاي خطرناك مي باشند ، به اقتضاي سنشان از يكديگر هم بشدت تاثير مي پذيرند ، لذا بهترين شيوه براي محافظت آنان آموزش عده ايي از انها ست كه اين آموزش را به ديگران منتقل كنند. بعنوان مخازن مخفي آلودگي در جامعه باقي خواهند ماند.

• بهترين راه براي افرادي كه رفتارهاي پر خطر (اعتياد تزريقي و...) دارند، اين است كه تحت مشاوره توسط افراد متخصص اين كار قرار گيرند و در صورتي كه لازم باشد اين افراد تحت آزمايش نيز قرار خواهند گرفت.
• اين كار در مراكزي به نام مراكز مشاوره ، انجام مي شود .
• در اغلب مراكز مشاوره خدمات مشاوره و آزمايش رايگان است.
• افراد بصورت داوطلبانه به اين مراكز مراجعه مي كنند و تمام اطلاعات آنها كاملا محرمانه باقي خواهد ماند.
• در اين مراكز قبل از اينكه فرد براي آزمايش ارجاع شود ، با او مشاوره مي شود و فرد از نظر روحي رواني براي انجام آزمايش و دريافت پاسخ آماده خواهد شد.
• نفع اين مراكز اين است كه علاوه بر آزمايش ، در صورت لزوم خدمات و آزمايشهاي بعدي نيز صورت مي گيرد.
• اهدا خون به منظور بررسي وضعيت سلامت فرد ، اقدامي بسيار نامناسب است زيرا ممكن است فرد در دوره پنجره (منفي كاذب ) باشد و به اين ترتيب خون آلوده اهدا خواهد كرد و خودش هم چون بعدها پيگيري نمي شود از وضعيت سلامت خود آگاهي پيدا نخواهد كرد.

كاهش آسيب:

برنامه كاهش آسيب يكي از اساسي ترين برنامه هاي كنترل ايدز در جامعه مي باشد، در اين برنامه تا زماني كه فرد نمي تواند رفتار مخاطره آميزش را ترك كند ، وسائلي در اختيارش قرار مي دهند و آموزشهايي به او ميدهند كه آسيب ناشي از رفتارهاي پرخطرش را به حداقل برساند.

برنامه كاهش آسيب در مورد معتادين تزريقي عبارت از مراحل زير است:

• افراد معتاد ، با مواد ضدعفوني كننده ، سوزن و سرنگ خود را استريل كنند.
• افراد معتاد فقط از سرنگ و سوزن و ساير وسائل تزريق شخصي خود استفاده كنند. براي اينكار در بعضي مراكز سرنگ و سر سوزن رايگان هم در اختيار آنان قرار مي دهند.
• افراد معتاد بجاي تزريق ، از روشهاي ديگر استفاده كنند.
• افراد معتاد تحت پوشش مراكزي قرار گيرند كه در صورت لزوم داروهاي خوراكي جايگرين به آنها بدهند.
• و سرانجام افراد معتاد براي ترك اعتياد زير نظر مراكز تخصصي اقدام جدي بعمل آورند.

برنامه كاهش آسيب در افرادي روابط جنسي دارند:

• اصولا هر گونه تماس جنسي با افراد ديگر ممكن است با خطر انتقال HIV همراه باشد، مثلا خانمي كه همسرش آلوده است ، و يا فردي كه بنا بدلايلي ازدواج هاي موقت دارد و.. توصيه اكيد به اين افراد ، كاهش تعداد شركاي جنسي بوده و بايستي در هر تماس جنسي از كاندوم استفاده كنند.(دو کاندوم با هم مناسبتر است)

• در اغلب مراكز مشاوره سرنگ و سر سوزن و كاندوم بصورت رايگان در اختيار افرا د قرار مي گيرد.

• افراد آلوده به HIV بيش از ساير افراد جامعه در معرض خطر ابتلا به سل و ساير عفونتها مي باشند ،اگر اين افراد بصورت منظم تحت نظر پزشك باشند ، با دارو اغلب اين بيماريها در آنها بهبود مي يابد در غير اينصورت مي تواند براي خود و اطرافيانشان بسيار خطر ناك باشند.
• افراد آلوده به HIV نيازمند انجام مشاوره هاي تخصصي ، معاينات باليني و آزمايشهاي تشخيصي هستند ، بايستي در مراكز مخصوص پرونده تشكيل دهند ، اين اقدام به حفظ سلامت روحي و جسمي آنان كمك بزرگي مي كند و موجب مي گردد يك زندگي خوب و عادي را از سربگيرند.
• تماسهاي عادي افراد در خانه با فرد HIV مثبت هيچ خطري را در برندارد (مانند در آغوش گرفتن و روبوسي با افراد خانواده ، استفاده از ظروف مشترك و…)
• افراد HIV مثبت ، از حقوق اجتماعي مانند ساير افراد جامعه برخوردارند و هيچ قانوني براي محروم شدن آنان از حقوقهاي اجتماعي مانند اشتغال ، تحصيل و… وجود ندارد.
• حمايت خانواده از افراد HIV مثبت بسيار حائز اهميت است ،لذا خانواده و نزديكان اين افراد نيز بايستي تحت مشاوره قرار بگيرند.همانطور گفته شد ، تنها همسر افراد آلوده و كودكان متولد از مادران آلوده نيازمند انجام آزمايشهاي تشخيصي هستند و لزومي ندارد ساير افراد خانواده تحت آزمايش قرار بگيرند.البته در صورت رضایت فرد آلوده به ویروس، بقیه خانواده میتوانند تحت مشاوره قرارگیرند.
• تمام اطلاعات بيماران و خانواده آنان كاملا بصورت محرمانه نگهداري مي شود.
• همسر افراد آلوده بايد حداقل هر سه ماه يكبار آزمايش بدهند.
• جدا شدن همسر افراد آلوده از انان فقط به خاطر آلودگي همسر شان ، اصلا توصيه نمي شود ، يك زوج مي توانند بدون هيچ واهمه اي به زندگي مشتركشان ادامه دهند ، فقط به شرط آنكه در هر بار تماس جنسي از كاندوم استفاده كنند.
• استفاده از كاندوم به خاطر محافظت فرد از انتقال آلودگي است ، نه بعنوان وسيله پيشگيري از بارداري،اين افراد بايد طريقه صحيح استفاده از كاندوم را از مراكز بهداشتي درماني فرا بگيرند و درصورتي كه كاندوم پاره شد ، جهت دريافت داروهاي پيشگيري به مراكز مشاوره و مراقبت HIV مراجعه كنند.
• همزمان با استفاده از كاندوم ، جهت پيشگيري از بارداري ، از يك وسيله مطمئن ديگر هم استفاده شود.
• عفونتهاي ديگر دستگاه تناسلي ، مثل زخم ، التهاب و… خطر انتقال ويروس را بيشتر مي كند ، پس افراد بايد براي درمان ساير عفونتهاي دستگاه تناسلي اقدام نمايند.

• افراد HIV مثبت بسيار آسيب پذير هستند ، اينان نيازمند حمايت هاي روحي و رواني مناسب از طرف خانواده و جامعه مي باشند.حمايت از افراد آلوده و بيمار ، نه تنها بعنوان يك فرد بيمار و نيازمند حائز اهميت است ، بلكه با كاهش احتمال رفتارهاي پرخطر آنان موجب تضمينسلامت جامعه هم خواهد شد.
• اين افراد را بايد در زمينه تامين مسكن واشتغال و… كمك نمود تا بتوانند با داشتن يك زندگي سالم ، خطري تهديد كننده براي جامعه نباشند.
• مهمترين شيوه ايي كه در سراسر دنيا براي كنترل ايدز در جامعه اتخاذ شده است حمايت از افراد آلوده و خانوده هاي آنان و يتيمان بجا مانده از والدين آلوده است.
• استفاده از وسائل شخصي يا يكبار مصرف در آريشگاهها و و سائل استريل و تميز در جراحي هاي سنتي يكي از راهكارهاي كنترل ايدز درجامعه است.
• استفاده از تيغ مشترك ، وسائل تزريق و جراحي غير استريل در آريشگاهها و حين اعمال جراحي سنتي مي تواند باعث انتقال بسياري از عفونتها ، ازجمله ايدز گردد.بخصوص اگر آلوده بخون نیز شده باشد.
• كليه پزشكان ، دندانپزشكان و مراكز بهداشتي درماني موظف هستند، از وسائل تزريق يكبار مصرف استفاده نموده و ساير وسائل جراحي و دندانپزشكي را قبل از استفاده براي هر فرد استريل نمايند.
• كليه افراد جامعه براي حفظ سلامت خود لازم است از اين قانون مطلع بوده و در صورتي كه اقدامي برخلاف آن انجام شد در همان لحظه اعتراض نموده و بخواهند برايشان از وسائل يكبار مصرف و استريل استفاده شود.

مقدمه:

عفونت HIV وايدز به تنهائي، بواسطه ماهيت خاص خود به صورت يك معضل اجتماعي، اقتصادي، رواني، يكي از اساسي ترين خطرات تهديد كننده سلامت انسانها بوده بر كليه جوانب زندگي انسانها تاثير ميگذارد. اين بيماري بواسطه ميزان بروز و شيوع و ميزان كشندگي بالا و دوره كمون طولاني با ميزان انتقال بالا، يكي از اولويت هاي بهداشتي ، اجتماعي نه تنها كشور ما بلكه جهان بشمار ميرود و مبارزه با آن يك فوريت اساسي است. بدين علت وزارت بهداشت در برنامه استرات‍‍ژيك 5ساله(81-86) كنترل HIV/AIDS11 استراتژي رادرنظر قرارداد كه استراتژي پنجم راه اندازي مراكز مشاوره داوطلبانه (VCT)ميباشد كه بدين جهت مركز مشاوره در سال 1381 راه اندازي شد.

HIV/AIDSدرخراسان رضوي:

استان خراسان رضوي بخصوص مشهد بخاطر جمعيت زياد وحاشيه هاي فراوان ووجود مهاجرين از نقاط بالقوه خطرناك كشور ميباشد.البته در حال حاضر نسبت به كل كشور موارد HIV/AIDS زياد نميباشد ولي وجود رفتارهاي پرخطر فراوان در اين نقاط خطر را افزايش ميدهد.

اولين مواردHIV/AIDS در خراسان در موارد هموفيلي در اوايل دهه 70 ديده شد. بدنبال آن در سالهاي 1375 و1376 افزايش شديد در موارد HIV+ ديده شد كه به علت انتقال تعدادي از زندانيان زندان آب حيات كرمان به زندان مشهد(سنگ بست) روي داد.سپس پيك دوم افزايش موارد HIV+ در سال 1381 ديده شد كه به علت راه اندازي مركز مشاوره بيماريها وفعاليتهاي بيماريابي آن بود.

مركز مشاوره بيماريهاي رفتاري وعفوني:

مركز مشاوره بيماريهاي رفتاري وعفونيمركزي است كه قابليت انجام خدمات آموزشي، مشاوره، آزمايش داوطلبانه HIV ، پيشگيري، مراقبت و درمان مبتلايان به HIV و ايدز و خانواده هاي آنها و آموزش ، مشاوره و آزمايش داوطلبانه HIV، براي گروههاي در معرض خطر را داشته باشد اما متاسفانه مركز فاقد چارت مصوب ميباشدودر بكارگيري پرسنل ونيروهاي لازم با مشكل مواجه است. در حال حاضر 6نفر شامل پزشك،كارشناس بيماريها،روانشناس،مددكار،ماما كه وظايف پذيرش را نيز انجام ميدهد وخدمتگزار در مركز مشغول به كار ميباشند.

گيرندگان خدمت (گروههاي هدف) در مركز مشاوره:

1. افراد مبتلا به HIV/ AIDS
2. خانواده افراد مبتلا
3. داوطلبين اختياري مشاوره
4. مصرف كنندگان تزريقي مواد و/يا سابقه تماس جنسي پرخطر
5. افراد با شكايت يا علامت بيماريهاي آميزشي
6. افراد با سابقه تماس با خون

1. پيگيري فعال و دعوت از افرادي كه شناسايي و گزارش شده اند
   • تلفني:130 مورد
   • منزل:56 مورد
   • از طريق سازمانهاي ديگر(زندان ومركز گذري):120 مورد
2. تشكيل پرونده با كد اختصاصي، پس از تشخيص HIV

· از 24 مورد تائيدي سال 84 براي 16 نفرپرونده تشكيل شده وفعال ميباشندو6نفر مربوط به استان ديگر و2نفر تحت پيگيري ميباشند.

3. مشاوره با فرد مبتلا به منظور كمك به وي و خانواده اش در پذيرش بيماري و كاهش رفتارهاي پرخطر و ايجاد رفتار سالم حداقل ماهي يكبار. بديهي است مشاوره با افراد خانواده تنها در صورت رضايت فرد مبتلا انجام خواهد شد.

· براي 16 مورد جديد فعال مشاوره صورت گرفته است وبه تعداد 583 مورد مشاوره با افراد HIV+ قديمي شده است.

4. معاينه كامل ، بررسي وضعيت بيمار از نظر بيماريهاي همراه ، تعيين مرحله بيماري وثبت نتايج و يافته ها در فرم هاي بررسي و پيگيري باليني و تكميل پرونده بيمار
5. درخواست آزمايش هاي مورد نياز و تكرار آن براساس دستورالعمل
6. اقدامات پيشگيري براي سل، PCP ، درصورت لزوم و پيشگيري زنان باردار HIV مثبت، جهت پيشگيري انتقال عفونت به نوزاد

· سل:9مورد داروي پيشگيري سل گرفته اند

· PCP:4نفرداروي پيشگيري از پنوموني پنوموسيستيس كاريني گرفته اند

7. واكسيناسيون: واكسنهاي هپاتيت ،توام، پنوموكوك ،آنفلوانزا براي اين افراد تلقيح مي گردد.

· هپاتيت:56مورد

· توام:8مورد

· آنفلوانزا33مورد

· پنوموكك9مورد

· تست مانتو22مورد(PPD)

·

8. تجويز دارو وانجام درمان هاي سرپائي موردنياز ازجمله:

· سل: درمان كليه مبتلايان به سل تحت نظارت مستقيم و به روش DOTS در سال 84 يك مورد.

· سايرعفونتها: بنا به ضرورت و درصورت لزوم كه موارد متعدد آبسه ها وعفونتهاي پوستي وريوي تحت درمان بوده اند.

· اختلالات رواني : درصورت لزوم تجويز داروهاي ضد افسردگي و ضد اضطراب و… با معرفي به متخصص روانپزشكي در بيمارستان حجازي.

· درمانهاي سندروميك: درصورت لزوم تجويز انواع مسكنها و سداتيوها و…..

· درمان موارد خاص همانند زونا 3مورد وسل 1مورد

· درمانهاي متفرقه حدود 200 مورد كه داروهاي لازم همگي به رايگان در اختيار بيماران قرار داداه شده است.

9. درمان ضدرتروويروسي: اين درمان تنها با نظارت مستقيم متخصص عفوني و مشاور، طبق راهنماي درمان ضدرتروويروسي، براي بيماران واجد شرايط آغاز مي گردد ودر مركز مشاوره تحويل دارو و پيگيريهاي بعدي با نظارت متخصص عفوني انجام مي گيرد.

· درمان اصلي ايدز 2مورد شروع شده و2مورد در سال 84 ادامه داشته است.

· هر هفته يك روز متخصص عفوني بيماران را ويزيت مينمايدكه در سال84 ،40 بار ويزيت هفتگي داشته است.

10. ارجاع: افراد در صورت لزوم براي دريافت اقدامات تخصصي تر و يا خدمات حمايتي به سطوح ذيل ارجاع مي شوند:

· ويزيت متخصصين عفوني يك روز در هفته در محل مركز مشاوره

· ارجاع براي مشاوره هاي تخصصي كه با مددكاري بيمارستانها در اين زمينه هماهنگ شده است. ارجاع تخصصي بيماران:50مورد(بيمارستانهاي امام رضا(ع)،قائم،خاتم وشريعتي)

· بيمارستانها جهت درمانهاي بستري و يا اعمال جراحي در مورد اعمال جراحي مشكلاتي داريم

· دندانپزشكي فعلا مشكل داريم البته مواردي با دانشكده دندانپزشكي هماهنگ شده ولي مشكل كماكان باقي است. دندانپزشكي:3مورد ارجاع شده اند.

· بهزيستي جهت ترك اعتياد كه با بهزيستي مشهد هماهنگي شده است. 10نفر در سال 84 معرفي شده اند.

· كميته امداد و هلال احمر و…. جهت دريافت خدمات حمايتي كه كميته امداد خانواده افراد HIV+ را تحت پوشش قرار داده است.به كميته امداد10 نفر معرفي شده اند و2 نفر جهت خريد عينك به سازمان خيريه معرفي شده اند.

· مركز گذري ومركز نگه دارنده متادون در بيمارستان حجازي براي دريافت متادون

· به مركز مراقبت بعدخروج زندانها5نفر معرفي شده اند.

11. ارائه خدمات تنظيم خانواده: به منظور پيشگيري از بارداري افراد متاهل و همچنين جلوگيري از انتقال عفونت با توزيع كاندوم.

· از 13 نفر فرد متاهل كه مراجعه مكرر به مركز مشاوره دارند 10 نفر از كاندوم استفاده مينمايند.

12. اصول كاهش آسيب (Harm Reduction ) :

· آموزش روشهاي مناسب كاهش آسيب.

· تحويل سرنگ رايگان به مصرف كنندگان مواد تزريقي

· تحويل داروهاي مسكن و… و داروهاي ترك اعتياد

· درمان با داروهاي جايگزين مثل متادون

· مشاوره و آموزش به منظور تغيير روش مصرف از تزريقي به تدخيني و يا خوراكي

• كمك به ترك اعتياد (ارجاع به مراكز مخصوص)در صورت اعلام آمادگي بيمار
• سرنگ:1250 عدد به 56 نفر
• كاندوم:96بسته به 74 نفر
• متادون:26 نفر تحت درمان نگه دارنده متادون هستند.
12. تحويل كاندوم به كليه متقاضيان تحت مراقبت مركز اعم از مجرد و يا متاهل
13. پذيرائي: به منظور ايجاد فضائي دوستانه و صميمي كه منجر به پذيرش بهتر بيماران و ايجاد آرامش در آنان مي گردد.
14. تشكيل گروه هاي همسان در بين بيماران به منظور ايجاد حس همياري و تعامل در آنان .اين گروهها در زمينه هاي مختلف زير فعاليت مي كنند:

· بيماريابي و معرفي مركز به افراد با رفتارهاي پرخطر

· تشكيل جلسات گروه درماني و آموزش به ساير بيماران و يا افراد در معرض خطر

· همياري در حفظ بهداشت محيط جامعه و معدوم كردن سرنگ و …. از سطح شهر

· انجام مشاوره با افراد جديد

· تشكيل تيم هاي ورزشي و اردوهاي فرهنگي ورزشي كه در دست اقدام است.

· همياري در انجام امور مركز مشاوره (دادن نوبت ، ايجاد نظم و انضباط در مركز و…)

· تشكيل گروههاي رابط سلامت در جامعه براي ارائه خدمات Harm Reduction به گروههاي پرخطري كه به مركز مراجعه نمي كنند (reach out) كه با جهاد دانشگاهي در اين زمينه براي گروههاي دانشجويي هماهنگ شده است ويك هسته دانشجوئي فعال ميباشد.

· گروه هميار مادران:يك بار درسال 84 تشكيل شده است.

· گروه هميار زنان HIV+::يك بار درسال 84 تشكيل شده است.

· گروه هميار مردانHIV+::يك بار درسال 84 تشكيل شده است.

16. ويزيت در منزل در موارد ذيل انجام مي گيرد:

· موارد استثنايي كه نياز به مشاوره خانواده دارند

· عدم توانايي بيمار در مراجعه به مركز (home care )

· پيگيري فعال در صورت عدم مراجعه بيماربا دقت كامل وحفظ اصول محرمانه بودن اسرار.

· در سال 84، 27 مورد ويزيت در منزل انجام شده است.

17. تكميل پرونده ها و فرم هاي مربوطه ونيز ثبت و تكميل برنامه كامپيوتري

· فعاليتهاي مشاوره:

1. مشاوره فردي:2081 نفر(شامل موارد هپاتيتها،اچ تي ال وي و...)

2. مشاوره افراد با رفتارهاي پرخطر:932 نفر

3. مشاوره با افراد HIV+ 599 مورد

4. مشاوره گروهي افراد اچ آي وي مثبت يك مورد

5. مشاوره افراد با بيماري آميزشي 21 مورد

6. مشاوره موارد آسيب سر سوزن وشغلي 20 مورد

7. مشاوره دانشجويان وعلاقه مندان

8. بازديد از مراكز گذري وآموزش پرسنل اين مراكز

· فعاليتهاي مددكاري:

1- بازديد از منزل بيماران : در زمينه فعاليتهاي حمايتي بازديد از منزل از تمام بيماران تحت پوشش مركز صورت گرفته ، ( 27 مورد بازديد از منزل )

2- كمكهاي غير نقدي از قبيل بن غير نقدي ، برنج و روغن :

كمكهاي غير نقدي به مبلغ يك ميليون تومان ( بن غير نقدي ) كه بر اساس وضعيت خانواده بيماران تقسيم بندي شده است كه افراد بي سرپرست مبلغ 000/600 ريال ( 5 خانواده ) و افراد متاهل مبلغ 000/500 ريال ( 4 خانواده ) و افراد مجرد مبلغ 000/300 ريال ( 16 خانواده ) و مبلغ 000/200 ريال ( 1 خانواده ) به خانواده آنها تحويل داده شد و ليست اسامي در بايگاني مددكاري موجود مي باشد . كمكهاي غيرنقدي ديگراز قبيل برنج و روغن نيز كه از طريق مركز هماهنگي با امور خيريه ها تحويل مددكاري شده است .

3- تهيه بليت اتوبوس درون شهري ( ماهيانه جهت بيماران تحت پوشش )

به20 نفر بليط داده شده است.

4- تهيه جهيزيه : براي دو نفر هماهنگي لازم با موسسات خيريه انجام گرديد.

5- ايجاد اشتغال زايي : معرفي 3 نفر جهت در كارخانه وشروع به كار دو نفر خانواده فرد HIV+

6- اعطاي وام اشتغال به 7نفر از بيماران به مبلغ6000000ريال به كمك يكي از خيرين

7- اعطاي كمك بلا عوض به يكي ازخانمهاي بي سرپرستبه مبلغ500000ريال به كمك يكي از خيرين

8- ارجاع به بيمارستانها و هماهنگي با واحدهاي مددكاري ( جهت خدمات پاراكلينيكي )

· بيمارستان خاتم الانبياء :‌2 نفر جهت معاينه چشم

· بيمارستان امام رضا : 7 نفر جهت متخصص ارتوپدي و گوش و حلق و بيني و...

· بيمارستان قائم : 6 نفر جهت متخصص ارتوپدي

· بيمارستان هاشمي نژاد : 1 نفر جهت زنان و زايمان ( لازم به ذكر است كه جهت بستري شدن بيمار اقدامات لازم انجام گرديد و كل هزينه ها رايگان انجام شد . )

9- هماهنگ كردن با موسسات خيريه براي تحت پوشش قرار گرفتن زنان بي سرپرست HIV+و همراهان و خانواده افراد HIV+

10- معرفي به موسسات و سازمانها ( كميته امداد ، بهزيستي ) براي اقدامات حمايتي

11- ايجاد تسهيلات بيمه ( مكاتبات با كميته امداد جهت بيمه كردن خانواده بيماران HIV+) كه موفقيت آميز بوده

12- خريد عينك جهت 2نفر

آمارموارد HIV+:به تفكيك مكان

كل افراد اچ آي وي مثبت شناسائي شده314 نفر :

آمار به تفكيك مكان :

162 نفرخراساني ( 122 نفر ساكن مشهد)

- 122 نفر استانهاي ديگر

- 40 نفر ساكن شهرستانهاي استان ميباشند.

-30 نفر فاقد آدرس

با توجه به اينكه رفتارهاي پرخطر منحصر به شهرستان خاصي نميباشد تمام شهرستانها بايستي امكانات مشاوره وآزمايش داوطلبانه ( VCT) را دارا باشند.

آمار وضعيت افراد فعال HIV+تحت پوشش مركز مشاوره بيماريهاي رفتاري وعفوني

مشكلات بيماران به ترتيب اهميت:

1- اعتياد

2- شغل:

پيشنهادات شغلي :

- در اولويت قرارگرفتن افرادHIV+ جهت دريافت وام اشتغال

-گرفتن مدرك فني حرفه اي جهت دريافت وام

-دادن مجوزازطريق شهرداري جهت كار بساط درمكانهاي مختلف شهر

(لازم به ذكراست تاكنون توسط يكي ازخيرين در حدود هفتصد وپنجاه هزارتومان به بيماران HIV+ وام اشتغال داده شده است .)

3- روحي رواني

4- درماني (بخصوص دندانپزشكي )

5- مالي

6- جنسي

7- عوارض بيماري

آمار مراجعين مركز مشاوره در سال 1384:

كل افراد مراجعه كننده به مركز مشاوره در سال 1384تعداد 2081نفر مي باشد كه اكثرا جهت دريافت اطلاعات بوده و يا از بيماران شناخته شده به مركز مي باشند از اين تعداد 932 نفر با سابقه رفتارهاي پر خطر بوده اند كه مشاوره براي آنان صورت پذيرفته است.

مراجعين پر خطر:

نوع رفتار پرخطر:

همانطور كه مشخص ميباشدعامل اعتياد بخصوص تزريقي مهمترين بوده واز تماسهاي جنسي تنها همسر فرد آلوده مثبت شده است.

- از 760 نفرآزمايش شده 450 نفر سابقه تماس جنسي دارند كه 3 نفر HIV مثبت مي باشند ( البته رفتار پر خطر تزريقي نيز داشته اند ) ، از 760 نفر 353 نفرفقط رفتار پر خطر جنسي داشته اند كه هيچكدام HIV مثبت نشده اند!! علت اين امر احتمالا اين است كه اكثرا رفتارهاي جنسي مكرر نداشته اند وبنوعي كم خطر بوده اند.

- خطر خالكوبي خصوصا در زندانها وپادگانها بسيار جديست. 2مورد HIV+ داشته ايم.

- از 760 نفر آزمايش شده 307 نفر سابقه اعتياد داشته كه 24 نفر HIV مثبت شده ؛ از 760 نفر189 نفر فقط اعتياد دارند و سابقه رفتار پر خطر ديگر نداشته كه 20 نفر HIV مثبت مي باشند .

موارد هپاتيت سي در افراد تزريقي بسيار بالاست كه متاسفانه براي پيگيري اين موارد برنامه خاصي وجود ندارد.

سطوح خدماتي:

در استان تنها مركز مشاوره بيماريها خدمات تخصصي به بيماران ارائه ميدهد وهماهنگي هاي لازم رابا ديگر بخشها انجام ميدهد.البته مراكز بهداشت شهرستانها اقدامات اوليه را انجام داده ودر صورت نياز به خدمات تخصصي به مركز مشاوره ارجاع ميدهند.

كلينيكهاي درماني:

تنها مركز مشاوره خدمات درماني تخصصي شامل داروهاي اصلي ايدز راانجام ميدهدولي با بخشهاي مختلف در اين زمينه هماهنگ ميباشد. در موارد لزوم به بستري بخاطر عفونت ايدز بخش عفوني بيمارستان امام رضا(ع) مركز اصلي در اين موارد است.

هماهنگي هاي بينبخشي:

همكاري با بيمارستانها و سطوح تخصصي در خصوص ارجاع موارد مشكوك و پذيرش بيماران ارجاع شده

×همكاري در راه اندازي مراكز مشاوره براي داوطلبين اختياري مشاوره در ارگانهايي كه تمايل به همكاري دارند مانند (هلال احمر و ...)

×نظارت بر نحوه عملكرد پايگاه هاي مشاوره ( مراكز بهداشتي درماني ديگر)

· هماهنگي با مراكز گذري ديگر

· استفاده از بيماران در آموزش دانشجويان وشركت در همايشها

×همكاري در برنامه هاي آموزش عمومي و معرفي مركز

×تشكيل هسته هاي داوطلب (دانش آموزي و دانشجوئي مبارزه با ايدز و اعتياد و استفاده از نيروي جوانان در امر آموزش ، بيماريابي و…)

×تشكيل هسته هاي مردمي (رابطين بهداشت و گروههاي همسان بيماران و..)

× جلب همكاري ساير ارگانها و موسسات در امر حمايت از زنان مبتلا بي سرپرست و خانواده هاي متاثر از HIV

مراكز ديگري كه در ارتباط با مركز مشاوره ميباشند:

· مركز گذري دانشگاه در خواجه ربيع

· مراكز گذري بهزيستي در نوده ودروي

·